ବ୍ରଜମଣ୍ଡଳର ଦିବ୍ୟ ପ୍ରେମର କାହାଣୀରେ, ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କର ପ୍ରିୟତମା ଶ୍ରୀମତୀ ରାଧାରାଣୀଙ୍କର ସ୍ଥାନ ସର୍ବୋପରି । କିନ୍ତୁ ରାଧାରାଣୀଙ୍କର ଏହି ପ୍ରେମମୟୀ ଲୀଳାରେ ତାଙ୍କର ଆଠ ଜଣ ଅନ୍ତରଙ୍ଗ ସଖୀଙ୍କର ଭୂମିକା ଅତ୍ୟନ୍ତ ମହତ୍ତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ । ଏହି ଆଠ ସଖୀ “ଅଷ୍ଟସଖୀ” ଭାବରେ ପରିଚିତ ଏବଂ ସେମାନେ ରାଧା-କୃଷ୍ଣଙ୍କର ଦିବ୍ୟ ଲୀଳାରେ ସହାୟତା କରିବା ସହ ରାଧାରାଣୀଙ୍କର ସେବାରେ ନିଜକୁ ସମର୍ପିତ କରିଦେଇଛନ୍ତି । ଚାଲନ୍ତୁ, ଆଜି ଆମେ ଶ୍ରୀ ରାଧାଙ୍କର ସେହି ଅଷ୍ଟସଖୀଙ୍କ ବିଷୟରେ ବିସ୍ତାର ଭାବରେ ଜାଣିବା ।
ଅଷ୍ଟସଖୀ କେବଳ ରାଧାରାଣୀଙ୍କର ସାଧାରଣ ସହଚରୀ ନୁହଁନ୍ତି, ବରଂ ସେମାନେ ରାଧାରାଣୀଙ୍କର ଭାବର ବିସ୍ତାର । ପ୍ରତ୍ୟେକ ସଖୀଙ୍କର ନିଜର ଏକ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ସ୍ୱଭାବ, କଳା, ଏବଂ ସେବା ରହିଛି, ଯାହା ରାଧା-କୃଷ୍ଣଙ୍କର ପ୍ରେମଲୀଳାକୁ ଆହୁରି ମଧୁର ଓ ରସମୟ କରିଥାଏ । ସେମାନେ ରାଧାରାଣୀଙ୍କୁ ସଜାଇବା, କୃଷ୍ଣଙ୍କ ସହିତ ତାଙ୍କର ମିଳନ କରାଇବା, ଏବଂ ବିରହ ସମୟରେ ସାନ୍ତ୍ୱନା ଦେବା ଭଳି ଅନେକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥାନ୍ତି ।
ଲଳିତା (Lalita): ରାଧାଙ୍କ ସବୁଠାରୁ ପ୍ରିୟ ସଖୀ।
ବିଶାଖା (Vishakha): ରାଧାଙ୍କର ଅନ୍ୟତମ ପ୍ରମୁଖ ସଖୀ, ଯିଏକି ରାଧାଙ୍କ ଭଳି ସମାନ ଗୁଣ ବିଶିଷ୍ଟା।
ଚିତ୍ରା (Chitra): ଜଣେ କଳାକାର ଓ ଚିତ୍ରାଙ୍କନରେ ନିପୁଣା।
ଚମ୍ପକଲତା (Champakalata): ବଗିଚା ଏବଂ ପ୍ରାକୃତିକ ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ ସହିତ ସମ୍ପର୍କ ରଖନ୍ତି।
ତୁଙ୍ଗବିଦ୍ୟା (Tungavidya): ବିଭିନ୍ନ ବିଦ୍ୟା, କଳା ଏବଂ ସଙ୍ଗୀତରେ ପାରଙ୍ଗମ।
ଇନ୍ଦୁଲେଖା (Indulekha): ଚିତ୍ର ଓ ଅଳଙ୍କାର ସଜ୍ଜାରେ ନିପୁଣା।
ରଙ୍ଗଦେବୀ (Rangadevi): ପ୍ରକୃତି ଏବଂ ପଶୁପକ୍ଷୀଙ୍କ ସେବାରେ ନିୟୋଜିତା।
ସୁଦେବୀ (Sudevi): ପରିବେଶ ଓ ପାଣିପାଗକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିବାର କ୍ଷମତା ରଖନ୍ତି।
୧. ଲଳିତା ସଖୀ (ଶ୍ରୀ ଲଳିତା)
ଅଷ୍ଟସଖୀଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଲଳିତା ସଖୀ ହେଉଛନ୍ତି ପ୍ରମୁଖ ଏବଂ ରାଧାରାଣୀଙ୍କର ସବୁଠାରୁ ଅନ୍ତରଙ୍ଗ ସଖୀ । ସେ ରାଧାରାଣୀଙ୍କଠାରୁ ୨୭ ଦିନ ବଡ଼ ଏବଂ ତାଙ୍କୁ ସର୍ବଦା ସଠିକ୍ ପରାମର୍ଶ ଦେଇଥାନ୍ତି । ତାଙ୍କର ସ୍ୱଭାବ ଟିକେ ପ୍ରଖର, କିନ୍ତୁ ହୃଦୟରେ ସେ ରାଧା-କୃଷ୍ଣଙ୍କ ପାଇଁ ଅସୀମ ପ୍ରେମ ରଖିଥାନ୍ତି । ଯେତେବେଳେ ରାଧାରାଣୀ କୃଷ୍ଣଙ୍କ ଉପରେ ମାନ କରନ୍ତି, ସେତେବେଳେ ଲଳିତା ସଖୀ ହିଁ ତାଙ୍କୁ ବୁଝାଇଥାନ୍ତି ଏବଂ ପୁନର୍ମିଳନରେ ସାହାଯ୍ୟ କରନ୍ତି ।
ପିତା-ମାତା: ବିଶୋକ ଓ ସାରଦି ଦେବୀ
ଗ୍ରାମ: ଉଞ୍ଚାଗାଓଁ
ପ୍ରମୁଖ ସେବା: ରାଧା-କୃଷ୍ଣଙ୍କର ମିଳନ କରାଇବା ଏବଂ ରାଧାରାଣୀଙ୍କୁ ପରାମର୍ଶ ଦେବା ।
୨. ବିଶାଖା ସଖୀ (ଶ୍ରୀ ବିଶାଖା)
ବିଶାଖା ସଖୀ ରାଧାରାଣୀଙ୍କର ଦ୍ୱିତୀୟ ପ୍ରମୁଖ ସଖୀ ଏବଂ ସେ ରାଧାରାଣୀଙ୍କର ସମବୟସୀ । ତାଙ୍କର ବାଣୀ ଅତ୍ୟନ୍ତ ମଧୁର ଏବଂ ସେ ରାଧା-କୃଷ୍ଣଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ସନ୍ଦେଶ ଆଦାନପ୍ରଦାନ କରିବାରେ ନିପୁଣା । ସେ ସୁନ୍ଦର ବସ୍ତ୍ର ଏବଂ ଆଭୂଷଣରେ ରାଧା-କୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ସଜାଇବାରେ ବିଶେଷ ଦକ୍ଷତା ରଖନ୍ତି ।
ପିତା-ମାତା: ପାବନ ଓ ସୁଦାକ୍ଷିଣା ଦେବୀ
ଗ୍ରାମ: କମାଇ
ପ୍ରମୁଖ ସେବା: ରାଧା-କୃଷ୍ଣଙ୍କ ପାଇଁ ବସ୍ତ୍ର ଓ ଅଳଙ୍କାର ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବା ଏବଂ ସେମାନଙ୍କୁ ସଜାଇବା ।
୩. ଚିତ୍ରା ସଖୀ (ଶ୍ରୀ ଚିତ୍ରା)
ଚିତ୍ରା ସଖୀ ଜଣେ ଅଦ୍ଭୁତ କଳାକାର । ସେ ବିଭିନ୍ନ ରଙ୍ଗ ଓ ପଦାର୍ଥରେ ସୁନ୍ଦର ଚିତ୍ର ଆଙ୍କି ପାରନ୍ତି । ତାଙ୍କର ବର୍ଣ୍ଣ କେଶର ପରି ଏବଂ ସେ ଜ୍ୟୋତିଷ ଶାସ୍ତ୍ରରେ ମଧ୍ୟ ପାରଙ୍ଗମ । ସେ ରାଧା-କୃଷ୍ଣଙ୍କର ମନୋରଞ୍ଜନ ପାଇଁ ସୁନ୍ଦର ଚିତ୍ର ଆଙ୍କିଥାନ୍ତି ଏବଂ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ସ୍ୱାଦିଷ୍ଟ ପାନୀୟ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବାରେ ନିପୁଣା ।
ପିତା-ମାତା: ଚତୁର ଓ ଚର୍ଚିକା ଦେବୀ
ଗ୍ରାମ: ଚିକସୌଲୀ
ପ୍ରମୁଖ ସେବା: ଚିତ୍ରକଳା, ଜ୍ୟୋତିଷ, ଏବଂ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ପାନୀୟ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବା ।
୪. ଇନ୍ଦୁଲେଖା ସଖୀ (ଶ୍ରୀ ଇନ୍ଦୁଲେଖା)
ଇନ୍ଦୁଲେଖା ସଖୀଙ୍କର ସ୍ୱଭାବ ଟିକେ ଉଗ୍ର ଏବଂ ସେ ନୀତିଶାସ୍ତ୍ରରେ ପାରଙ୍ଗମ । ସେ ରାଧା-କୃଷ୍ଣଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରେମ ବୃଦ୍ଧି କରାଇବା ପାଇଁ ସୁନ୍ଦର ସନ୍ଦେଶ ଲେଖିଥାନ୍ତି । ସେ ହସ୍ତରେଖା ବିଜ୍ଞାନ ଏବଂ ନାଗ-ଶାସ୍ତ୍ର ମଧ୍ୟ ଜାଣନ୍ତି । ତାଙ୍କର ମୁଖ୍ୟ ସେବା ହେଉଛି ନୃତ୍ୟ ଏବଂ ଗାୟନ ମାଧ୍ୟମରେ ରାଧା-କୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ଆନନ୍ଦିତ କରିବା ।
ପିତା-ମାତା: ସାଗର ଓ ବେଲା ଦେବୀ
ପ୍ରମୁଖ ସେବା: ସନ୍ଦେଶ ବହନ କରିବା, ନୃତ୍ୟ, ଗାୟନ, ଏବଂ ପାପୁଲି ପଢିବା ।
୫. ଚମ୍ପକଲତା ସଖୀ (ଶ୍ରୀ ଚମ୍ପକଲତା)
ଚମ୍ପକଲତା ସଖୀଙ୍କର ଶରୀରର ବର୍ଣ୍ଣ ଚମ୍ପା ଫୁଲ ପରି, ସେଥିପାଇଁ ତାଙ୍କର ନାମ ଚମ୍ପକଲତା । ସେ ରାଧାରାଣୀଙ୍କଠାରୁ ଏକ ଦିନ ସାନ । ସେ ପାକକଳାରେ ଅତ୍ୟନ୍ତ ନିପୁଣା ଏବଂ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ସୁମିଷ୍ଟ ବ୍ୟଞ୍ଜନ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରି ରାଧା-କୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ଭୋଜନ କରାଇଥାନ୍ତି । ସେ ବଣରୁ ଫଳମୂଳ ସଂଗ୍ରହ କରିବାରେ ମଧ୍ୟ ଦକ୍ଷ ।
ପିତା-ମାତା: ଆରାମ ଓ ବାଟିକା ଦେବୀ
ଗ୍ରାମ: କରହଲା
ପ୍ରମୁଖ ସେବା: ପାକକଳା ଏବଂ ରାଧା-କୃଷ୍ଣଙ୍କ ପାଇଁ ସୁସ୍ୱାଦୁ ଭୋଜନ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବା ।
୬. ରଙ୍ଗଦେବୀ ସଖୀ (ଶ୍ରୀ ରଙ୍ଗଦେବୀ)
ରଙ୍ଗଦେବୀ ସଖୀଙ୍କର ସ୍ୱଭାବ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଶାନ୍ତ ଓ ସେ ରାଧାରାଣୀଙ୍କଠାରୁ ସାତ ଦିନ ସାନ । ତାଙ୍କର ଶରୀରର ବର୍ଣ୍ଣ ପଦ୍ମ ଫୁଲର କେଶର ପରି । ସେ ରାଧା-କୃଷ୍ଣଙ୍କ ସମ୍ମୁଖରେ ପରିହାସ କରିବାରେ ନିପୁଣା । ତାଙ୍କର ମୁଖ୍ୟ ସେବା ହେଉଛି ରାଧା-କୃଷ୍ଣଙ୍କ ପାଇଁ ଚନ୍ଦନ ଲେପନ କରିବା ଏବଂ ସୁଗନ୍ଧିତ ଦ୍ରବ୍ୟ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବା ।
ପିତା-ମାତା: ରଙ୍ଗସାର ଓ କରୁଣା ଦେବୀ
ପ୍ରମୁଖ ସେବା: ଚନ୍ଦନ ଲେପନ, ସୁଗନ୍ଧିତ ଦ୍ରବ୍ୟ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବା, ଏବଂ ଗ୍ରୀଷ୍ମ ଋତୁରେ ପଙ୍ଖା କରିବା ।
୭. ତୁଙ୍ଗବିଦ୍ୟା ସଖୀ (ଶ୍ରୀ ତୁଙ୍ଗବିଦ୍ୟା)
ତୁଙ୍ଗବିଦ୍ୟା ସଖୀ ଅଷ୍ଟାଦଶ ବିଦ୍ୟାରେ ପାରଙ୍ଗମ ଏବଂ ଅତ୍ୟନ୍ତ ବୁଦ୍ଧିମତୀ । ସେ ସଙ୍ଗୀତ, ନୃତ୍ୟ, ଏବଂ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ କଳାରେ ନିପୁଣା । ସେ ରାଧା-କୃଷ୍ଣଙ୍କର ମିଳନ ପାଇଁ ଉପଯୁକ୍ତ ସମୟ ଏବଂ ସ୍ଥାନ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରିଥାନ୍ତି । ସେ ପଶୁପକ୍ଷୀଙ୍କର ଭାଷା ମଧ୍ୟ ବୁଝିପାରନ୍ତି ।
ପିତା-ମାତା: ପୁଷ୍କର ଓ ମେଧା ଦେବୀ
ପ୍ରମୁଖ ସେବା: ସଙ୍ଗୀତ, ନୃତ୍ୟ, ଏବଂ ରାଧା-କୃଷ୍ଣଙ୍କର ଲୀଳା ପାଇଁ ଉପଯୁକ୍ତ ବ୍ୟବସ୍ଥା କରିବା ।
୮. ସୁଦେବୀ ସଖୀ (ଶ୍ରୀ ସୁଦେବୀ)
ସୁଦେବୀ ସଖୀ ହେଉଛନ୍ତି ରଙ୍ଗଦେବୀଙ୍କର ଯମଜ ଭଉଣୀ ଏବଂ ତାଙ୍କର ସ୍ୱଭାବ ମଧ୍ୟ ରଙ୍ଗଦେବୀଙ୍କ ପରି ମଧୁର । ସେ ରାଧାରାଣୀଙ୍କୁ କେଶ ବିନ୍ୟାସ କରିବାରେ, ମାଲିଶ କରିବାରେ, ଏବଂ ପକ୍ଷୀମାନଙ୍କୁ ତାଲିମ ଦେବାରେ ନିପୁଣା । ସେ ଗୁପ୍ତଚର ଭାବରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରି ଶତ୍ରୁ ପକ୍ଷର ଖବର ମଧ୍ୟ ଆଣିଥାନ୍ତି ।
ପିତା-ମାତା: ରଙ୍ଗସାର ଓ କରୁଣା ଦେବୀ
ପ୍ରମୁଖ ସେବା: କେଶ ବିନ୍ୟାସ, ମାଲିଶ, ଏବଂ ପକ୍ଷୀମାନଙ୍କୁ ପ୍ରଶିକ୍ଷଣ ଦେବା ।
ଶ୍ରୀ ରାଧାଙ୍କର ଆଠ ପ୍ରମୁଖ ସଖୀ (ଅଷ୍ଟସଖୀ) – ଲଳିତା, ବିଶାଖା, ଚିତ୍ରା, ଇନ୍ଦୁଲେଖା, ଚମ୍ପକଲତା, ରଙ୍ଗଦେବୀ, ତୁଙ୍ଗବିଦ୍ୟା, ଓ ସୁଦେବୀଙ୍କର ନାମ ଓ ସେମାନଙ୍କର ଦିବ୍ୟ ସେବା ବିଷୟରେ ଓଡ଼ିଆରେ ବିସ୍ତୃତ ଭାବରେ ଜାଣନ୍ତୁ ।
ଏହି ଅଷ୍ଟସଖୀ ହେଉଛନ୍ତି ରାଧା-ପ୍ରେମର ଜୀବନ୍ତ ପ୍ରତିମୂର୍ତ୍ତି । ସେମାନଙ୍କର ନିଃସ୍ୱାର୍ଥପର ସେବା ଏବଂ ରାଧା-କୃଷ୍ଣଙ୍କ ପ୍ରତି ଥିବା ଅତୁଟ ଭକ୍ତି, ପ୍ରତ୍ୟେକ ଭକ୍ତଙ୍କ ପାଇଁ ଏକ ପ୍ରେରଣାର ଉତ୍ସ । ସେମାନଙ୍କର କୃପା ବିନା ରାଧା-କୃଷ୍ଣଙ୍କର ଦିବ୍ୟ ଲୀଳାକୁ ବୁଝିବା ଅସମ୍ଭବ ।